Bagrationebi (Bagrationlar) / ბაგრატიონები

Bagrationi hanedanı. 19. Yüzyıl başlarına kadar Gürcistan’da hüküm sürmüş kraliyet hanedanıdır. Bagrationi hanedanı 575-1810 yılları arasında tam 1235 yıl boyunca varlık göstermiş, ülkeye çok sayıda ve büyük yönetici ve krallar vermiştir. IV. Davit Ağmaşenebeli, Kral Tamar, II. Erekle, II. Solomon vd. bunlar arasındadır.

Bagrationların (Bagrationilerin) kökenini, onların ilk yaşadığı yerde sorgulamamız gerekir. Bu yer, Çoruh Nehri’nin orta ve yukarı çevresindeki (günümüz Türkiye’sinde Erzurum ili sınırları içerisinde olan) Tao‐İspiri’ydi. Ermeni tarihçi Bizanslı Paestos, Bagrationilerin ilk vatanının bu yerler olduğunu varsayıyor. Burada, Bagrationiler tarafından kurulup, Bivrit oğlu Sembat’ın inşa ettiği Sembatovani şehri vardı. Gürcü Kralları, Azork ve Armazaeli’nin krallık dönemlerinde Kartlis Tskhovreba’da bu şehir “Sembat Bivritiani” olarak geçmektedir.

Eskiden Çan ‐ Laz kavimleri, İspir yani Speri’de [სპერი] yerleşmişti. N. Adontz’un Bagrationilerin soyunun adının, I. Tigran’nın Kumandanı Bagrat’tan geldiği fikrini göz önüne alırsak, o zaman Bagarata’nın Çanların eristavisi olduğunu düşünebiliriz. Bir süreliğine I. Tigran’ın işgal ettiği Çaneti’nin batıdaki taşraları, Bagarat’ın hâkimiyeti altındaydı. Akademisyen N. Mari’nin, Gürcü Bagrationilerin Çan ‐ Lazların kavimlerinin nesilleri olduğu hususunda, N. Mari’nin öğrencisi akademisyen İ. Orbeli de aynı şekilde düşünmektedir. Evet, Bagrationilerin soyu Çan ‐ Lazlardan gelmiş olmalıdır.

Bagrationi hanedanının ilk temsilcisi Kartli Erismtavari Guaram-I Kurapalati’dir (575-590). Bagrationiler bu tarihten sonra Klarcetis Erismtavarni, Tao-Klarceti Krallığı Kralları, Kartvelta Krallığı Kralları, Birleşik Gürcistan Kralları, İmereti Krallığı, Kartli Krallığı, Kakheti Krallığı ve Kartl-Kakheti Krallığı kralları olarak 19. Yüzyılın ilk yıllarına kadar varlıklarını sürdürdüler.

Eski Gürcistan’da krala bağlı yönetim birimleri vardı. Bunlara prenslik manasında “Eristavlık” [საერისთავო], beylik manasında “Samtavtro” [სამთავრო] deniyordu. 12. Yüzyıldan sonraki Gürcü feodal yöneticileri (eristaviler ve mtavarileri) Bagrationi hanedanında krallar tarafından atanmış/onaylanmıştı. Guria Eristavları Gurieli’ler, Samegrelo/Odişi Eristavları Dadiani’ler, Apkhazeti Eristavları Şervaşidze’ler, Samtskhe Saatabago Atabekleri Cakeli’ler, Svaneti ve Raça yöneticileri bunlar arasındaydı. Bu feodal birimler 19. Yüzyıl ortalarına kadar devam etmiştir. 12. Yüzyıl öncesi feodal yöneticileri ise daha önceki çağların Gürcistan krallıklarına bağlıydılar. Krallığın parçalandığı dönemlerde feodal yöneticiler bağımsız hareket ediyorlar, ülkenin işgal altında olduğu zamanlarda da o güçlerin etkisi altında bulunuyorlardı.